Castrolandín - 25.05.2010
ECOS DA BERENGUELA - 
XOSÉ LOIS GARCÍA
Cando un pasa pola terra de baños, Cuntis, un fai parada obrigada para visitar ao douto amigo, Heitor Picallo Fuentes, que sempre ten un agasallo, unha primicia e unha descuberta como sorpresa e ofrenda. Cuntis, todo el, é unha sorpresa que Heitor vai dosificando por etapas para que as dimensións de cada elemento, que esta terra de vella estirpe exhibe, non se entrecrucen ou extorsionen a lexítima imaxe que o sentido óptico codifica.
Castrolandín -que aínda non coñezo- é unha das factorías de xacemento castrexo, de cuxas escavacións xorden elementos básicos para reconstruír o legado máis lon- xincuo da nosa historia comunitaria. A Fundación Terra Termarum, ten un protagonismo especial na dirección do proxecto e da execución dos traballos que corren a cargo do Instituto de Investigación Tecnolóxicas, Laboratorio de Patrimonio, Paleoambiente e paisaxe (Unidade asociada ó IEGPS-CSIC) e a USC. Ademais colaboran a Comunidade de Montes de Castrolandín, Comunidades de Montes de Campo, Amigos dos Castros e diversas institucións.
Na sede da Fundación Terra Termarum hai un taller de formas cerámicas no que se reproducen aqueles formatos e decorados xeométricos que conforman a cerámica, que nos veu dada desde o século cuarto antes da nosa era, ate o século un despois da nosa era, xa en plena romanización. Na sede desta fundación, están Sandra e Luís ao fronte dese fascinante labor de recuperación de formatos e de todas esas expresións decorativas onde predominan elementos xeométricos. Estes dous mecenas saben de belas artes e de arqueoloxía e reconstrúen eses anaquiños de cerámica castrexa que tantas evidencias achegan á nosa cultura. A historia do noso país reconstrúese con eses cachiños que aparecen nas escavacións, en inscricións pétreas e en pergameos esquecidos. Buscar e reconstruír todos eses arteluxos, equivale a reconstruír nación e integrarnos na historia comunitaria dos nosos antepasados. Buscar as nosas raigañas en terra esquecida e vulnerada polos que tentan que eses cachiños fiquen sepultados para que o noso pobo irredento non teña memoria. O que se fai en Castrolandín é recuperar historia irmandiña; memorando perpetuo dunha poboación ben antiga que soubo harmonizar unha enorme obra de arte, cando máis coidaban da súa existencialidade que nunha expresión artística.
Sandra e Luís están aí nese parámetro necesario, restituíndo esas formas tan primarias que decoraron olas e pucheiros e outros utensilios funcionais do lar. A persistencia tan individualizada e categórica desas expresións que se alimentan do psíquico e dunha idea cosmogónica de integrar neses baixos e altos relevos formatos simples que continúan sendo unha incógnita para quen intente describilos.
Formatos que tiveron continuidade en tantos elementos decorativos, comezando pola arte máis simple e popular que vemos en decoracións de portas e fiestras, en xugos e en varios temas de decoración rural. Mais este tipo de cruces aspadas, liñas verticais, en oblicuo e diagonal, así como círculos e liñas en zigzag, foron motivo de sacralización que o cristianismo lle deu un novo sentido, para desartellar a carga pagá e o seu sentido vital co fin de eclipsar toda aquela formación de elementos sacralizados. E estes mesmos formatos aparecen en múltiples igrexas, en pías bautismais, capiteis e cornixas románicas. Un portento de formas para persistir e dinamizar esa lexítima creativa que os nosos antepasados, apousentados nos castros, deron intemporalidade a formatos que persisten e que son agora interpretados de moi diferente xeito pero sempre pretos á nosa idiosincrasia. Castrolandín é un exemplo de descuberta que expresa dunha soa vez moitas suxerencias, unha delas é continuar buscando esas expresións que dignifican a nación.
