O fútbol, ese misterio! - 22./05/2022-
Xosé Lois García
Eu intuía de rapaz que iso do fútbol non era algo bo ou eficaz, cando sentía á miña proxenitora referirse en diminutivo, como sacándolle importancia, a este xogo de pelota. Coidadiño cos zoquiños, non rompas unha perniña, é un xogo de señoritiños e non de xente humilde. Para ela o fútbol non deixaba unha de ser unha extravagancia que lle comía terreo ao brillante e tradicional xogo de billarda. Apesares desas encomendas maternais, na miña parroquia de Merlán había unha eufórica equipa de fútbol, ben soada e competitiva, con adultos e alterados seguidores como o Enrique do Torneiro que, en certa ocasión, chegou até o porteiro visitante e espetoulle, con rango e severa advertencia: “Como non deixes pasar a pelota para dentro dos paus, vas volver cunha perna rota”.
A presenza futbolística inicial na miña parroquia, creou escola e transcendeu progresivamente até ter un porteiro de primeira división que medrou no Chantada e pasou ao Celta de Vigo, ao Sporting de Xixón, ao Osasuna e ao Granada. Refírome a Roberto Fernández, da casa do Ferreiro de Rolle, que xa é mito na euforia de non poucos fans que o manteñen nun incunable de lealdades. A equipa do Merlán creouna a principios dos anos cincuenta Alfonso Otero, da casa do Lerio de Pumar, falecido hai poucos meses á idade de noventa anos. Alfonso foi un eufórico defensor deste deporte e coñecedor do mesmo con todas as reservas que esixe o deporte.
Nos recreos da miña escola practiquei o tiro a facer goles, con zocos non moi ortodoxos que estragaban a pelota de trapo e desinchaba a de goma. Era un acto de activar virilidade, para ser máis bruto sen sentirte máis idiota. A primeira vez que vin un partido de fútbol en serio e competitivo, foi entre o Chantada e o Sarriana, no campo de Sangoñedo. Cando saíron as equipas e os berros do público crearon euforia nos xogadores, galopando tras do balón. O meu pai en plan solemne e nada xentil co que vía, colleume polo pulso en acción de arrebato, e díxome: “Que perda de tempo ver a estes monifates de vila correndo detrás dunha vincha inflada”.
Incomodoume non ver ese encontro, mais tomei en serio as palabras do meu proxenitor e fun esquecendo as afinidades que tiña coa pelota infantil. Cando o meu fillo foi escolarizado, expoñía concretos valores con relación a Cataluña e ao Barça, que me animaron a escoitar e respectar a súa prédica e seu encantamento blaugrana, que seus pedagogos inculcábanlle. Este foi o inicio de retomar o fútbol e coa axuda dun amigo e dono dun restaurante galego que tiña carné e asento no Camp Nou, como non podía ir sábados e domingos ía eu por el. Para min foi un encantamento excepcional, cando as miñas retinas rescataban a Guardiola no medio do campo, repartindo xogo e creando unha mobilidade incríbel; a Xavi, o de ímpetos infalíbeis e resultados eficaces; a Ronaldiño, a espera do balón aéreo e dar carreiras de cabalo para facer explosionar o estadio co seu gol; a Messi, o de corpo miúdo, movedizo e espreitante, creador de espazos e de velocidade inédita repleta de eufórica beleza; a Iniesta, cun formato innovador de centrocampista, reiterativo, constante nas pegadas e moi instintivo no dominio da pelota e de súas prioridades. Estes cinco históricos do Barça crearon esa espiritualidade futbolística e unha ritualidade clamorosa que desbordaba aos asistentes. Por momentos o Camp Nou despedía un cheiro arrepiante de fanatismo, con esa doses de insultos e alteracións típicas de algún psicópata. Un tema disparatado e digno de estudo psicolóxico e sociolóxico. Nestes desaguisados, arrepía a corrupción dos magnates do fútbol e crea pavor a violencia e o vandalismo que os desherdados da terra disparan o seu frenesí. Este é o principio da desfeita deste deporte maior.
Relocen as contradicións do fútbol entre a opulencia de quen o representa e domina, e a miseria das masas que o sosteñen con aclamación fanática. Brasil desentraña o look do que se esconde nos intereses espurios que provocan a marxinación popular e, mesmo, as alimentan de odio e violencia. As grandes figuras do fútbol mundial, con enorme imaxinación balompédica, están potenciadas no Brasil polos favelados, no intento de ser algo, en ausencia de outras promocións que os liberen da asfixia marxinal das favelas. Eses meninos da rúa e dos grandes barrios marxinais de São Paulo, Rio de Janeiro, etc., dosificaron esa inventiva de tecer cos pés, erixindo o fútbol a unha arte receptora e de rango principal de todos os espectáculos de masas. A pel esférica a rodar polos campos dun Brasil sen refacer, no ímpeto do fracaso máis elemental e da sobrevivencia, creando artistas non letrados, ásperos rapaces que tentan de chegar a ver a luz do éxito e ser galácticos; ser titáns da ovación dos que se lucran do fútbol: idólatras de poderosos dominios e, tamén, dos simples da súa propia clase.
No Brasil houbo un dos grandes xogadores da era de Pele, que encarnou o desafío de triunfar ante a severidade das pedras no camiño doloroso da vida, como resalta o verso de Drummond de Andrade: “No meio do caminho tinha uma pedra”. Ese enorme xogador chamábase Garrincha, o que levaba o balón nos pés en son do samba, chamado: “O anjo das pernas torcidas”. O da danza imparábel que conquistou esa reservada memoria que aínda perdura na xeración daqueles rapaces que o vimos brincar co balón nas pantallas televisivas en branco e negro, dos anos sesenta. Garrincha era un indisciplinado marxinal periférico de Rio de Janeiro, que representa a miles de iniciados futbolistas que emerxeron da máis humilde e reclinada humillación. Garrincha tivo unha vida atormentada polo alcohol, con varios divorcios e mais de quince fillos. Este xogador carioca, quixo voltar ás orixes nas que sempre estivo. As súas andanzas están recollidas no libro de Ruy Castro, titulado: “Estrela solitária: Um brasileiro chamado Garrincha”. Compre ler este libro para entender a cruz do fútbol!
